Odwołanie darowizny – przesłanka rażącej niewdzięczności, a zasady obliczenia terminu do odwołania darowizny.
Na podstawie wygranej sprawy prowadzonej przez Kancelarię Adwokacką adw. Urszulę Chorąży.
Stan Faktyczny
Na podstawie umowy darowizny zawartej dnia 1 lutego 1989 r, powodowie darowali córce i zięciowi – pozwanemu w tej sprawie, nieruchomość do ich majątku wspólnego. Na przedmiotowej nieruchomości obdarowani pobudowali dom. W obdarowanym małżeństwie od poczatku nie działo się dobrze. Pozwany często wszczynał awantury i ubliżał swojej żonie, groził jej pozbawieniem życia, nie dawał pieniędzy na rodzinę, wyganiał ją z dziećmi z domu i stosował wobec rodziny przemoc psychiczną i fizyczną. Awantury nasiliły się w latach 2005 -2006 r., gdy pozwany zdradzał żonę i stosował szczególnie drastyczne formy przemocy fizycznej i psychicznej wobec rodziny. Prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego w/m w 2012r., a następnie w 2016r., pozwany został skazany za znęcanie się fizyczne i psychiczne nad rodziną. W lipcu 2012 r. siostry obdarowanej powiadomiły rodziców o negatywnych zachowaniach pozwanego wobec ich córki, a jego żony i groźbach pozbawienia życia kierowanych pod adresem darczyńców, wyśmiewania się z nich i zabrania udzielania im pomocy i opieki przez swoją żonę. Wtedy darczyńcy sporządzili pisemne oświadzenie o odwołaniu pozwanemu powyżej darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, po czym został w tej sprawie skierowany do sądu pozew o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powodów udziału 1/2 we współwłasności nieruchomości gruntowej w związku z odwołaniem przez powodów w stosunku do pozwanego dokonanenj darowizny z powodu rażącej niewdzięczności. W sprawie tej nasza Kancelaria Adwokacka występowała w charakterze pełnomocnika powodów.
Sąd w I instancji oddalił powództwo w całości uznając, że zostało skierowane po upływie rocznego terminu przewidzianego na odwołanie darowizny. Wskazał w uzasadnieniu, że odwołanie darowizny może być realizowane jedynie w zamknietym przedziale czasu i zgodnie z art. 899 § 3 k.c., darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego, gdyż uprawnienie to wygasa. Sąd stwierdził, że bieg terminu rozpoczyna się od momentu dowiedzenia się o przyczynie odwołania darowizny, czyli powzięcia wiedzy o niewdzięcznym zachowaniu obdarowanego. Sąd wskazał, iż powodowie o zachowaniu pozwanego wobec swojej córki wiedzieli dużo wcześniej niż od 2012 r., a mianowiecie mieli tę wiedzę już od 2006 r., kiedy to w jednym z postepowań karnych powód składał zeznania w sprawie o znecanie się pozwanego nad córką. Sąd stwierdził również, że naganne zachowanie obdarowanego wobec darczyńców nie może zostać uznane za rażącą niewdzięczność, gdy nie jest przez niego okazywane bezpośrednio wobec darczyńców. W konsekwencji Sąd przyjął, że oświadczenie o odwołaniu darowizny nastąpiło po upływie terminu wskazanego w art. 899 § 3 k.c.rocznego terminu i nie mogło odnieść zamierzonego skutku.
Od wyroku tego została wniesiona apelacja, w której podniesiono, że po 2006r., ze strony pozwanego również dochodziło do aktów przemocy fizycznej i psychicznej wobec żony na tle zmuszania jej do zaprzestania udzielania pomocy i opieki rodzicom, wyśmiewania się z ich wieku i ułomności oraz wypowiadaniem pod ich adresem gróźb karalnych, za co został skazany prawmomocnymi wyrokami, o których to zachowaniach powodowie nie posiadali żadnej wiedzy i takie informacje zostały im przekazane dopiero w lipcu 2012r.
Sąd Okręgowy, rozpoznając sprawę jako sąd apelacyjny, zmienił zaskarżony wyrok w całości, a w uzasadnieniu stwierdził, że wbrew twierdzeniom Sądu I instancji, powodowie wykazali zasadność dochodzonego roszczenia, a podniesione w apelacji zarzuty, co do daty dowiedzenia się przez powodów o rażąej niewdzięczności pozwanego oraz przyczyn odwołania pozwanemu darowizny, okazały się trafione.
Sąd Okręgowy uznał, iż naganne zachownie odbarowanego wobec darczyńców może zostać uznane za rażącą niewdzięczność, gdy nie jest przez niego okazywane bezpośrednio darczyńcom. Wysoce naganne zachowanie obdarowanego polegające na wrogim stosunku wobec darczyńców, wyzywanie ich słowami powszechnie uznnymi za obelżywe, wyśmiewaniu się z ich niepełnosprawności i choroby, wskazywaniu, że zrobi z nich psychicznie chorych, a także kierowanie wobec darczyńców gróźb w tym pozbawienia życia, nawet niekierowane bezpośrednio wobec nich, a za pośrednictwem córki, jest tak w znacznym stopniu wysoce moralnie naganne i krzywdzące dla darczyńców, iż stanowi bez wątpnienia rażącą niewdzięczność obdarowanego względem nich. Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony w zarzucie aplecji, że powodowie nawet przed 2012 r., nie posiadali pewnych informacji, co do rażącej niewdzięczności obdarowanego, w szczególności nie znali charakteru i intensywności działań pozwanego oraz nie mieli uprzednio wiedzy co do działań obdarowanego godzących bezpośrednio w ich dobra. Przedmiotową wiedzę powzięli dopiero w 2012 r. , co onacza, że roczny termin do złożenia pozwanemu ośwadczenia o odwołaniu darowizny został zachowany.
Sąd okręgowy stwierdził, że przytoczone okoliczności wskazują, że wypełnione zostały przesłanki z art. 898 § 1 kc. upoważniające do odwołania darowizny tj. rażąca niewdzięczność obdarowanego, zarówno bezpośrednio wobec darczyńców, jak też pośrednio – wobec córki powodów, bez wątpienia blisko związanej z powodami, a termin do odowałania darowizny został obliczony prawidłowo tj. od lipca 2012 r.
W wyroku sąd II Instancji zobowiązał pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powodów udziału 1/2 we współwłasności nieruchomości gruntowej, która stanowiła przedmiot darowizny. Takiej treści wyrok zastępuje czynność pozwanego. Zasądził również od pozwanego na rzecz powodów zwrot kosztów procesu w obu instancjach i kosztów zastępstwa procesowego.